Sidespor i jakta på kompetanse

Den store, eksistensielle diktaren Predikaren var redd for at å skaffa seg kompetanse, kunne vera som jag etter vind: "For med stor visdom følger mange kvaler. Den som øker sin kunnskap, øker sin smerte." (Fork 1,18).

Vi har også Aksel Sandemoses Janteloven som minner oss om at det ikkje alltid er så greitt å vera kompetent: Du skal ikke tro at du er noe. Du skal ikke tro at du vet mer enn oss. Du skal ikke tro at du kan lære oss noe.

ORDET KOMPETANSE og ropet på meir og høgare kompetanse, er overalt. Slik var det ikkje for hundre år sidan. I Falk og Torps "Etymologisk ordbog over det norske og danske sprog", som kom ut i 1903, var ikkje ordet med. Kanskje tilfeldig, men det var ingenting mellom kompass og kompost, mellom det som viser retning, og organisk avfall som blir til vekstkraftig jord.

Ordet kompetanse var heller ikkje med i Alf Torps "Nynorsk etymologisk ordbok", som kom 16 år seinare. Det næraste ein kjem der, er "kompe", som altså ikkje er rytmeakkompagnement i jazz og pop, men den sørlandske matretten - andre stader i landet kalla komle, klubb, ball, raspeball, potetball og mye anna, men til forskjell frå blandaball.

«Den virkelig kompetente skjuler ikkje sitt fåvit bak ein mur av kunnskap»  

DETTE ER ÅPENBART eit blindspor i jakta på kompetansens kjerne. Men det er likevel noe med kompens trauste soliditet der han ligg gusten, grå og uformelig. For inni, der er dotten. Sjøl har eg aldri vore glad i den fleskebiten; har alltid grave den ut og lagt den vekk. Men eg veit at han må vera med for å setta smak på kompen. Det blir ikkje skikkelig kompe utan dott.

Kompe er basisk og ærlig næring, og då kunne ein sjølsagt seia at sånn må det vera med kompetansen også. I alt snakket om kompetanse-sentra og kompetanse-industri er det eindel tradisjonell, solid og reell basis-kompetanse som må dyrkast og haldast ved like: ferdigheter som ikkje er boklig lærdom og kontorkunnskap. Det må vera noe inne i den kompetente - akkurat som i kompen.

Men ein forskjell er det garantert mellom kompe og kompetanse: Kompetanse tynger ikkje i magen, slik kompen gjer. Kompetansen er lettare å ta med seg og flytta til nye oppgaver. 

DEI FLESTE VIL få prøva seg, bli betre i det vi kan og møta nye utfordringar. "Stagnasjon er ikke noe videre", som Nils-Fredrik Nielsen, tristessenes konge, har formulert det.

Men det skal ikkje vera ein tvang; det skal vera trivsel. Kompetanse kan omsettast til det fortreffelige nynorske ordet "dugleik". Og det tilhøyrande adjektivet "kompetent" til "skikka". Det synest eg er godt og dekkande for det vesentlige i jakta på auka kompetanse: Vi skal vera skikka til det vi gjer, det skal vera trivelig å gjera det, og oppgavene skal passa til det vi kan. Den kompetente kjenner grensene for sin kompetanse og skjuler ikkje sitt fåvit bak ein mur av kunnskap.

Med det er vi også i mål i jakta på kompetansens språklige opphav. Ordet kjem frå fransk, avleda av det latinske "competere", som ikkje har noe med konkurranse å gjera, men betyr å treffa saman og svara til. Faglig kompetanse utan sosial kompetanse er skumle greier.

Lyst til å se mer i Ta del 2/2017?